Przez ostatnie lata wiele przedsiębiorstw w Polsce znajdowało się na stałej, dynamicznej trajektorii wzrostowej. W takiej sytuacji poziom atencji przykładanej do strony kosztowej i doskonałości operacyjnej był relatywnie niższy, bo wszystkie siły skierowane były na rozwój i wzrost. I nagle firmy znalazły się w sytuacji, gdzie praktycznie wszystkie pozycje kosztowe zaczęły drastycznie rosnąć. Koszty pracy, energia, paliwa, surowce. COVID i wojna w Ukrainie miały do tego potężną kontrybucję, choć nie są jedynymi czynnikami, które przyczyniają się do silnych presji inflacyjnych – mówi Krzysztof Badowski, partner zarządzający Strategy& w Polsce.
– Jednocześnie sytuacja makro zmusiła konsumentów do racjonalizacji wydatków i ograniczenia zakupów. Widać też już wyraźnie symptomy “downtradingu”, czyli wybierania przez konsumentów tańszych “zamienników” preferowanych wcześniej produktów. I jak wskazuje najnowsze badanie Strategy&, ciężko w najbliższych miesiącach oczekiwać odwrócenia tych trendów. Takie nastroje konsumentów sprawiają, że firmy muszą krytycznie spojrzeć na swoją działalność. Optymalizacja kosztów, uelastycznienie łańcuchów dostaw, znalezienie “planów B” w ramach struktury dostawców, rozważenie opcji nearshoringowych, wykorzystanie danych w celu lepszego zrozumienia i dotarcia do konsumenta oraz przemyślane zabiegi cenowe i promocyjne stają się absolutnym priorytetem – dodaje.
Struktura wydatków
Aktualna sytuacja gospodarcza ma bardzo duży wpływ na strukturę wydatków gospodarstw domowych. Przede wszystkim wzrosły wydatki na artykuły spożywcze (78 proc.), produkty i usługi zdrowotne i pielęgnacyjne (59 proc.) oraz odzież i obuwie (50 proc.), czyli na dobra tzw. pierwszej potrzeby, na których wprowadzenie oszczędności jest trudne.
Natomiast spadki wydatków, wynikające z ograniczenia konsumpcji, widać w przede wszystkim w kategoriach związanych ze stylem życia – restauracje (25 proc.), produkty i usługi sportowe (20 proc.) oraz rozrywka i media (17 proc.).
Najwyższy wzrost wydatków na żywność deklarują mieszkańcy miast do 500 tys. mieszkańców (85 proc.) oraz osoby starsze 65+ (84 proc.).
– Rosnąca inflacja ma wpływ na strukturę wydatków polskich rodzin. Wzrosły wydatki na produkty tzw. pierwszej potrzeby, czyli na art. spożywcze – o 78 proc. Natomiast spadki wynikają z ograniczenia konsumpcji w obszarze tzw. stylu życia, czyli wyjścia do restauracji, szeroko pojęta rozrywka i media oraz sport – mówi Izabela Wisłocka, Wicedyrektor i ekspert ds. transformacji cyfrowej w PwC Polska.
Zachowania zakupowe Polaków
Dla Polaków, niezależnie od kanału, w którym robią zakupy, istotne są te same czynniki: cena, jakość produktu, promocja i znajomość marki. Jednak w kanałach tradycyjnych dużo większą rolę odgrywa czynnik promocji, natomiast w kanałach cyfrowych bardziej istotna jest znajomość marki – co wiąże się z kwestiami zaufania i bezpieczeństwa.
Kluczowa zmiana w stosunku do roku 2020 dotyczy jednak tego, że przy wyborze konkretnych produktów kluczowym czynnikiem dla Polaków przestałą być jakość produktów – badani wskazują ją w 62 proc. przypadków (wcześniej było to 80 proc.). Wzrosło za to znaczenie promocji – 38 proc. wskazań w 2022 vs 31 proc. w 2020.
Niepokojącym trendem jest bardzo duży spadek znaczenia ekologiczności produktu oraz sposobu jego produkcji.